Arribes – geestdrift en ambitieuze lokale druiven

Featured, Liquor & Wine, Op reis woensdag, 12 juli 2017

Het landschap dat we eerder aantroffen bij het bezoek aan de DOP Sierra de Salamanca in Sierra de Francia maakte veel indruk. Honderd kilometer noordelijker, waar de DOP Arribes op ons wacht, is het natuurschoon minstens zo imposant.

Bij Trabanca, dicht bij de rivier Duero op de grens met Portugal, verlaten we de hoogvlakte van het departement Salamanca. Richting onze eindbestemming Fermoselle, een afstand van zo’n 15 kilometer, rijden we het Parque Natural de Arribes del Duero binnen.

Ruige natuur

Woeste rotsen steken dreigend uit de grond omhoog en overal liggen onwaarschijnlijk grote zwerfkeien, soms opeengestapeld alsof ze met daverende vaart aan het rollen zijn geweest en met grof geweld tegen elkaar tot stilstand zijn gekomen. Jammer dat er geen getuigen zijn van wat zich hier miljoenen jaren geleden moet hebben afgespeeld.

Als we via een oude stenen brug de rivier Tormes oversteken, laten we Salamanca achter ons en rijden het landsdeel Zamorra binnen. Rio Tormes is een zijrivier van de Douro/Duero die hier over een afstand van zo’n 100 kilometer Spanje van Portugal scheidt. Vanaf deze brug richting Fermoselle slingert de weg omhoog langs oude, met muurtjes van stenen overeind gehouden terrassen. Deels verlaten stukken landbouwgrond met soms wat verweesde wijnranken erop of een paar oude olijfbomen die er niet erg productief uitzien.

Aan het einde van dit ongepolijst idyllische tochtje komen we bij het stadje Fermoselle, gelegen op een ordelijk, strak en handzaam plateau. Het contrast is groot genoeg om je erover te verbazen hier enkele bescheiden flatgebouwen aan te treffen.

Het wijngebied Arribes is de Duero-vallei op de linkeroever van de rivier die 70 km zuidelijker afslaat naar het westen om bij Porto te eindigen in zee. Het reliëf in het landschap is hier onstuimiger en rotsachtiger dan in het deel van de Douro-vallei waar de portwijngaarden zijn.

DOP Arribes sinds 2007, maar de wijnregio is eeuwenoud

De DOP Arribes bestaat sinds 2007, maar het gebied is waarschijnlijk de oudste wijnregio aan de Duero. Documenten uit de 18e eeuw vermelden 421 wijnkelders en 47 wijnpersen. In 19e en 20e eeuw produceerden grote coöperaties miljoenen liters wijn, die vooral naar Frankrijk werd geëxporteerd, waar de phylloxera-epidemie de wijnindustrie volledig had platgelegd.

Volgens de boeken neemt de Arribes een lange smalle strook grond langs de Douro op de grens met Portugal in ter grootte van ruim 4.000 vierkante kilometer. Hier zijn 4.800 ha wijngaarden, waarvan er 270 ha bij de DOP zijn geregistreerd. Een andere folder spreekt van 500 ha ingeschreven wijngaarden. Hoe dan ook wordt er kennelijk ook heel veel landwijn geproduceerd of maken hier heel veel particulieren wijn voor eigen gebruik.

De meeste officiële wijngaarden bevinden zich in de buurt van Fermoselle in het departement Zamorra en een half uur rijden zuidelijker bij Pereña de la Ribera in het departement Salamanca.

Er zijn kaarten van het Parque Natural de Arribes del Duero, maar daarop worden niet de wijngaarden weergegeven. Die wijnkaart komt er nog wel, als de Route de Bodegas Fermoselles klaar is. Dit is een nieuw project om de lokale economie te stimuleren. Het overleg hierover met wijnboeren, restaurateurs, landhotels, lokale bestuurders en in regionale producten gespecialiseerde winkels zijn nog maar twee maanden geleden (april 2017) begonnen.

Overigens is aan de andere oever van de rivier – misschien zou het vreemd zijn als het niet zo was, maar het verraste me toch – het Parque Natural do Douro Internacional. Sinds 1998, het Spaanse deel werd een nationaal park in 2002.

De DOP Arribes telt op dit moment (juni 2017) 17 geregistreerde wijnhuizen, waaronder 2 coöperaties. In totaal zijn er 215 wijnboeren. Er zijn steile stukken langs de Duero en zijn zijrivieren met terraswijngaarden, en er zijn ook wijngaarden op plateaus. De hoogte varieert van 130 tot 700 meter. Net als in Sierra de Salamanca is de ondergrond hier niet van kalksteen zoals in de meeste Spaanse wijnregio’s, maar bestaat die uit graniet, kwarts en leisteen.

Twee topdruiven: juan garcía en bruñal

Ongeveer de helft van de wijngaarden zijn beplant vóór 1956. Er zijn dus veel druivenplanten ouder dan 60 jaar. Gobelet ofwel bush vines zijn daardoor in de meerderheid, maar bij nieuwe aanplant worden ook andere snoei- en opbindsystemen zoals Guyot toegepast.

De belangrijkste druiven van Arribes zijn tempranillo en de lokale druiven juan garcía, bruñal en rufete. Juan garcía is in de meerderheid en is tevens de grootste troef van de wijnstreek. Bruñal is identiek aan het Portugese druivenras alfrocheiro, die ook in dit buurland lijkt te zijn herontdekt. Rufete is dezelfde druif als tinta pinheira. Beide laatstgenoemde druiven komen in Portugal met meeste voor in de Dão-regio.

Bruñal is veelbelovend, maar nog redelijk zeldzaam in Arribes. Hij wordt nu veel aangeplant en het zal nog vele jaren duren voordat deze nieuwe wijngaarden hun beste resultaten gaan geven. De druiven van de oude bruñal-stokken werden vroeger samen met andere druiven vergist. Pas sinds 2003 kreeg bruñal in Arribes een eigen gezicht.

Juan garcía wordt gezien als dé druif van Arribes, die nergens anders te vinden zou zijn, maar volgens Wine Grapes wijst DNA-onderzoek uit dat de druif in Portugal bekend is als gorda, in Galicïe als mouratón en in Bierzo als negrón de aldán. Dat neemt niet weg dat ze er in Arribes de beste wijnen van weten te maken.

En zo smaakt het ongeveer

Een proeverij en aansluitend diner met de wijnen van Arribes in Posada de Doña Urraca is van hoog niveau. We worden ontvangen door een enthousiaste groep jonge, ambitieuze wijnmakers. Arribes zit goed in zijn vel, krijg ik de indruk. Je proeft saamhorigheid, optimisme, geestdrift, trots en vertrouwen in de toekomst. En je proeft goede wijn van veelbelovende lokale druiven. Ik noem er een paar.

♥ El Hato y El Garabato
Sin Blanca 2015. Gemaakt van 85% juan garcía, aangevuld met bruñal, bastardo, tinta madrid (tempranillo) en rufete, gerijpt op kleine en grote vaten van Frans eiken, zonder enig storend houttoontje als gevolg. Zeer floraal en fijn kruidig, verfrissend rood fruit, toefje chocola, mineralig, goede balans, bijzonder schoon, open en uitnodigend.

♥ Bodega Quinta las Velas
Bruñal (jaargang vergeten te noteren). Innemend zacht en elegant, met zoetzure kersen, mild en sappig, aangename zuren, heel prettig. Mijn eerste glas bruñal ever en ik ben meteen overtuigd.

♥ Bodegas Ribera de Pelazas
Abadengo White. Prima Malvasía – druivig en bloemig, verkwikkend droog, pittig, stevig, fijne bitters, zeer prettig.

Abadengo Crianza 2010. 100% juan garcía van oude stokken (60+), zoetkruidig en zacht, chocola, bescheiden houtaroma’s (1 jaar Frans eiken) mooi in balans met de rest.

Bruñal 2005. Wijngaard is 60+, vergist op de druifeigen gisten in houten vaten van 1.500 liter, daarna 12 maanden gerijpt in Franse en Roemeense eikenhouten vaten. Zoete kruiden, kersen, chocola. Elegant met een opvallend energieke frisheid, de beste wijn van de dag wat mij betreft.

Abadengo Special Selection (oogstjaar?). Blend van druiven van voornoemde twee wijnen, 85% juan garcía en 15% bruñal, 2 jaar houtrijping + 3 jaar flesrijping. Stevige, volle, krachtige wijn, met donker fruit, pruimen en chocola.

(Importeur Adrienne van Gils in Voerendaal laat mij weten dat zij onder andere Ribera de Pelazas in het assortiment heeft. Adrienne: “Wij houden van dit gebied en de wijnen en zijn begonnen met de import van wijnen van de juan garcía, rufete, bruñal en malvasía al voordat zij een D.O. hadden.”)

♥ Bodega Frontío (geen website)
Smakelijke en sympathieke natuurwijnen. Thyge Benned Jensen verruilde zijn baan als econoom in Denemarken in 2001 in voor een wijngaard in Arribes. Hij leerde het vak met vallen en opstaan van zijn nieuwe Spaanse wijnvrienden. In 2015 werden zijn wijnen toegelaten tot de DOP Arribes. Zijn Malvasía vond ik de lekkerste, ongefilterd, lekker stevig mondgevoel, met bite en bitters.

De rest van zijn wijnen ben ik vergeten te noteren, want we moesten aan tafel. Het werd een heerlijk chaotische diner waarop alle restjes van de proeverij werd uitgeschonken en gedeeld, en waarvan de wijnmakers net zoveel genoten als het internationale gezelschap gasten uit Tsjechië, Maleisië, Roemenië, Nieuw-Zeeland, Zwitserland, India, Letland, Noorwegen, Hongarije, Japan en Nederland.