Overleeft Duitse riesling de klimaatverandering?

Featured, Liquor & Wine zaterdag, 17 oktober 2015

(Dit artikel verscheen eerder in Horeca Entree)

Dat de klimaatverandering invloed heeft op de wijnbouw staat buiten kijf. Maar wat zijn de gevolgen precies? Onderzoeker Hans R. Schultz geeft een overzicht van de laatste inzichten.

De klimaatverandering is een ‘hot item’ in alle wijnregio’s. Vooral in de warme landen maken de wijnboeren zich zorgen. Droogte is de laatste jaren een groot probleem voor Australische wijnbedrijven. Ook in Californië zijn de wijnbouwers niet blij met een stijging van de temperatuur. Als de wijnbedrijven geen maatregelen nemen, zou volgens recent onderzoek de helft van de wijngaarden in Californië over dertig jaar ongeschikt zijn geworden voor het telen van belangrijke druivenrassen als chardonnay, pinot noir en cabernet sauvignon.

Klimaatverandering goed voor noordelijke wijnstreken?

In de koelste wijngebieden in Europa lijkt de ‘Klimawandel’ zoals de Duitsers het noemen op het eerste gezicht juist gunstig te zijn voor de wijnbouw. Duitse wijnbouwers zijn vaker dan ooit gezegend met warme (na)zomers waarin de druiven goed rijp worden.

Ook Nederlandse en Belgische wijnboeren horen we niet klagen. De grens waar wijnbouw mogelijk wordt, verschuift langzaam naar het noorden. Volgens de voorspellingen zal in 2050 in het zuidoosten van Nederland het aantal zonuren in het groeiseizoen het niveau hebben bereikt om riesling volledig rijp te kunnen krijgen, iets wat nu alleen gebeurt in de mooiste jaren op de zonnigste plekjes in Zuid-Limburg.

Tegelijkertijd verandert met het klimaat de stijl van de wijn. Het is mooi als er geen of minder probleemjaren zijn met teveel onrijpe druiven, maar het gevaar ligt op de loer dat de klimaatomstandigheden dusdanig veranderen, dat de frisse, aromatische Duitse rieslingwijnen op den duur zullen verdwijnen. Franse champagneproducenten hebben niet voor niets al grond gekocht in Zuid-Engeland, waar de bodem sterk lijkt op die in de Champagne.

Warmer ja, maar vooral extremer

Staat er dan over twintig jaar ‘Grosses Gewächs Riesling’ uit Nederland op de wijnkaart? Zo eenvoudig is het niet, leerden we van wijnprofessor Hans R. Schultz, zelfs niet als we in ons land net zulke hellingen zouden hebben als aan de Duitse Mosel. Het is niet zo dat simpelweg de klimaatzone een paar honderd kilometer opschuift. Het wordt niet alleen warmer, het klimaat verandert ook van karakter.

Schultz houdt zich bezig met gedetailleerd onderzoek naar de effecten van het klimaat op de wijnbouw. Dat gaat veel verder dan de temperatuur en de neerslag.

Verandering in het klimaat heeft gevolgen voor de kracht van de UV-straling, wat veel invloed heeft op de samenstelling van de druif. Ook het CO2-gehalte in de bodem verandert, evenals de potentie van de bodem om water vast te houden. Tevens begint het groeiseizoen steeds eerder, waardoor er ook vroeger zal worden geoogst. Voor riesling betekent dit bijvoorbeeld dat er in de toekomst waarschijnlijk minder eiswein gemaakt zal kunnen worden.

“De klimaatverandering zorgt niet alleen voor een gemiddelde hogere temperatuur”, zegt Schultz. ”Ook de extremen in temperatuur nemen toe. Die grotere temperatuurschommelingen zorgen op hun beurt voor een onvoorspelbaarder en extremer neerslagpatroon. We hebben nu al op zijn tijd te kampen met extreme neerslag en overstromingen, afgewisseld door langdurige perioden met droogte. Daar gaan we in de toekomst alleen maar meer van meemaken.”

Volgens Schultz zijn deze extreme wisselingen in weersomstandigheden een veel grotere zorg voor de wijnbouw dan de hogere temperaturen. Het is niet eenvoudig om je als wijnbouwer tegelijkertijd voor te bereiden op zowel wateroverlast als watertekort.

“De grootste uitdaging is te droge grond. Vooral op de steile Duitse wijnhellingen, waar de beste wijnen vandaan komen, kan langdurige droogte een moeilijk op te lossen probleem worden. Irrigatie op de ‘steillagen’ heeft weinig effect omdat het water van de helling afstroomt voordat het de wortels kan bereiken.”

‘Geen paniek!’

Toch maakt Schultz zich geen zorgen over de toekomst van de riesling in Duitsland. Hij liet ons zien waar op de wereld op dit moment riesling wordt verbouwd en hoezeer de klimatologische omstandigheden daar van elkaar verschillen. Riesling heeft bewezen heel wat verschil in neerslag, temperatuur en aantal zonuren te kunnen verdragen.

“Wat de temperatuur betreft, staat de ondergrens vast”, aldus Schultz. “Bij een gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen beneden de twaalf graden kan riesling niet groeien, maar wat de bovengrens is weten we niet. Riesling kan veel hebben. Sinds kort wordt zelfs in het Spaanse La Mancha riesling aangeplant.”

De wijnbouwdeskundige liet een reeks mogelijke maatregelen de revue passeren die de nadelige gevolgen van de klimaatverandering voor riesling kunnen beperken. Denk aan beplantingsdichtheid, bladmanagement en het enten van de druivenplanten op andere wortelstokrassen.

“Alleen al het veranderen van de aanplantrichting van de rijen wijnstokken van noord-zuid naar oost-west kan een temperatuurverlaging met drie graden betekenen”, zegt Schultz. “Riesling is niet zomaar uit Duitsland verdwenen. De toename van het aantal zonuren maakt in 2050 waarschijnlijk de aanplant van syrah mogelijk. Andere druivenrassen zullen zeker hun intrede doen, maar dat betekent niet dat alle riesling moet worden gerooid. Geen paniek!”

Wie is professor Schultz?

Hans-Reiner Schultz

Prof. Dr. Hans-Reiner Schultz is directeur van het Duitse landbouwkundig onderzoekscentrum Geisenheim (Forschungsantalt Geisenheim). Schultz is opgegroeid in de Mosel-streek, een van de belangrijkste Duitse wijnregio’s voor riesling. Hij is gespecialiseerd in onderzoek naar terroir en klimaat(verandering).