Hongarije vindt het wijnmaken opnieuw uit

Liquor & Wine, Op reis dinsdag, 30 december 2008

Hongarije is bezig het wijn maken opnieuw uit te vinden. Tijdens de communistische periode – van 1947 tot 1989 – was er geen aandacht voor de kwaliteit. De Sovjet-Unie dwong de boeren om zo veel mogelijk goedkope wijn te maken. “Als je het niet leert van je ouders of je grootouders, dan gaat de kennis en traditie verloren“, zegt István Jásdi van wijnhuis Jásdi in Csopak op de noordoever van het Balatonmeer.

Op uitnodiging van promotiebureau Wines of Hungary bezoeken we Eger, Somló, Balatonfüred-Csopak, Pannonhalma-Sokoróalja en Tokaj.

Veertig jaar verwaarlozing heeft een vreemde situatie opgeleverd. Schokkend vanwege het verlies aan kennis en het verdwijnen van waardevolle wijngaarden die juist vanwege de lage opbrengst zulke goede wijnen kunnen voortbrengen. “Tweederde van de wijngaarden, vaak de mooiste, zijn in de communistische tijd gerooid”, weet Jásdi. Veel wijngrond aan het Balatonmeer maakte plaats voor staatsvakantieverblijven voor de arbeidersklasse.

En toch, tegelijkertijd zorgt deze situatie bij de nieuwe generatie wijnmakers voor vrijheid, niet gehinderd door starre tradities en vastgeroeste gewoonten.

Topwijn van olaszrizling

István Jásdi experimenteert met oude en nieuwe druivenrassen, met bodemsoorten, methodes van het cultiveren van de planten, beperking van de opbrengst, verhoging van de plantdichtheid, technieken van persen, inweken, fermenteren in houten vaten en stalen tanks, met het gebruik van wilde en gecultiveerde gisten en met rijping op de gistresten. Kortom, met alles wat kan bijdragen aan het opnieuw uitvinden van de beste manier om Hongaarse wijn te maken.

“We leren steeds meer”, zegt de voormalige econoom. “De wijn wordt steeds beter. De toekomst van Hongaarse wijn ligt op de kleine heuvels, bij speciale wijnen.”

Jásdi kocht in 1998 het wijngoed en de veertig meter lange wijnkelder, die in de negentiende eeuw eigendom was van bisschop János Ranolder van Veszprém, de provincie rond de gelijknamige stad vijftien kilometer ten noorden van Csopak en de bekende badplaats Balatonfüred. Het tweehonderd jaar oude gebouw is nauwkeurig in oude luister hersteld.

Olaszrizling (welschriesling) is de meest aangeplante druif, maar Jásdi verbouwt ook chardonnay, pinot blanc, merlot, cabernet franc, furmint, szürkebarát (pinot gris) en Cserszegi Fûszeres (een kruising van irsai olivér en tramini).

István Jasdi is nu tien jaar bezig om de beste kwaliteit olaszrizling te maken met nieuwe klonen van dit druivenras op percelen met verschillende bodemsoorten. De wijnen van olaszrisling van gunstig gelegen wijngaarden zoals Siralomvágó en Lõczedombi zijn juweeltjes.

De opbrengst is zeer laag, minder dan een kilo per hectare (minder dan 20 hectoliter per hectare) en de druiven zijn vergist in kleine eikenhouten vaten. Mooie wijnen. Geconcentreerd, complex, mineraal, kruidig en elegant.

Vulkanisch terroir

Terroirwijnen dus. Het wijngebiedje Somló ten noordwesten van het Balatonmeer is daarvan ook een mooi voorbeeld. Eén eenzame, kleine vulkanische puist van 435 meter hoog steekt uit boven het vlakke landschap.

Niet meer dan ruim 300 hectare aan wijngaarden is hier beplant met bijna uitsluitend witte druiven. Somló is het kleinste wijngebied van Hongarije. De heuvel Somló is behoorlijk steil, veel wijngaarden zijn op terrassen aangelegd.

Sinds 2002 is Kreinbacher hier een van de wijnhuizen die bijzondere wijnen maakt van furmint, hárslevelü, olaszrizling en nog zo’n verrassende Hongaarse druif: juhfark.

Kreinbacher vergist en rijpt zijn wijnen in houten vaten van Hongaars eiken van vijfhonderd liter.

De öreg tökék bora is een blend van furmint, olaszrizling en hárslevelü. Het zijn aromatische, florale en kruidige wijnen met een redelijk stevige houttoets.

Juhfark doet sterk denken aan furmint met zijn zwoele geur van anijs, venkel, gember en witte bloemen en een kruidige, pittige smaak. Boeiende, spannende wijnen. Directeur Baráth Sándor laat ons tevens een fantastische Syrah proeven.

Tokaji Aszú

Het is verrassend om te zien hoeveel furmint en hárslevelü er wordt gebruikt voor droge wijnen, die we in Nederland (nog) maar weinig zien. De wijn waarmee deze druiven beroemd zijn geworden is de edelzoete wijn Tokaji Aszú.

Droge wijn van topkwaliteit is in Tokaj van recente datum. Vroeger was droge Furmint een bijproduct van de Aszú of een noodzakelijk kwaad in jaren waarin de edele rotting onvoldoende was aangeslagen om Tokaji Aszú te maken. Er wordt echter gaandeweg meer aandacht besteed aan deze ‘bijrol’. Master of Wine Angela Muir noemde de droge wijn acht jaar geleden nog de ‘Cindarellas van Tokaj’. Ik denk dat je dat vandaag de dag niet meer kunt beweren.

De Tokaj Wine Artisans’ Society, opgericht in 2006 met als doel de kwaliteitsniveaus van de Tokaj-wijngaarden opnieuw in kaart te brengen, stelt het maken van droge wijn verplicht voor wijngaarden die in aanmerking willen komen voor een classificatitie. Hoe lager het suikergehalte van de wijn, hoe beter het terroir in de wijn tot uitdrukking komt, stelt de society terecht. Je zou zelfs de stelling kunnen verdedigen dat Aszú-wijn het terroir maskeert, al zijn lokale verschillen in ontvankelijkheid voor botrytis natuurlijk ook een terroirkenmerk.

De club telt momenteel 22 leden, terwijl inmiddels achttien wijngaarden zijn geclassificeerd. Ze zijn nog maar pas begonnen, want de grote producent Crown Estate, om er maar een te noemen, die een beroemde historische ‘first grow’ wijngaard als Szarvas bezit, maakt voor zover ik weet nog geen aanstalten zich aan te sluiten bij de Tokaj Wine Artisans’ Society.

Hoe dan ook, in het meest noordoostelijke wijngebied van Hongarije wordt de droge wijn steeds lekkerder. Proef maar eens de Furmint van Zoltán Demeter of István Szepsy.

Een diner in het chique gastenverblijf van Gróf Degenfeld begint met een droge Tokaji Muscat Lunel als aperitief. Een zeer plezierige wijn, evenals de Furmint van Degenfeld, die bij het hoofdgerecht wordt geserveerd. Een wijn met vijf maanden houtrijping. Romig, kruidig, lang en stevig (14% alcohol) en toch fris. Elk restaurant zou moeten overwegen droge Furmint op de wijnkaart te zetten.

Uiteraard krijgen we ook het paradepaardje van Tokaj te drinken. We worden verwend met een Tokaji Aszú 5 puttonyos bij het voorgerecht (ganzenlever) en een Tokaji Aszú Eszencia (7 puttonyos) bij het dessert, beide uit het topjaar 1999.

Bij een bezoek aan het voortreffelijke wijnhuis Disznókö – onbetwist een van de allerbeste producenten van Tokaji Aszú – krijgen we zelfs de legendarische pure Eszencia te proeven. Dit is het sap dat na de oogst spontaan uit de door edele rotting aangetaste druiven loopt. In de kelder van Disnókö staan er grote flessen van, met daarop een waterslot want deze ‘wijn’ bevat zes- tot achthonderd gram fruitsuikers waardoor het jarenlang langzaam kan blijven gisten. Hoe dat smaakt? Mierzoet. Niet te drinken eigenlijk. Het wordt dan ook uitsluitend gebruikt als extra smaakmaker in de diverse soorten Tokaji Aszú.

Bourgondisch klimaat

Witte druivenrassen en Noord-Franse blauwe druiven zijn in de noordelijke regio’s van Hongarije favoriet. Wijnhuis Tibor Gál in Eger heeft veel ‘cool climate’ rassen aangeplant en experimenteert er volop mee, want ook Gál – begonnen in 1993 – is nog zoekende. Tot 1999 werd alleen wijn gemaakt van gekochte druiven, daarna pas was de nieuwe aanplant op de 50 hectare eigen wijngaarden volwassen genoeg om wijn van te maken. De belangrijkste rassen zijn leányka, chardonnay en viognier voor witte wijn en kékfrankos (blaufrankisch), cabernet franc, merlot, syrah en kadarka voor Egri Bikavér (stierenbloed), en pinot noir.

Tibor Gál (23) zegt: “We maken een grote range wijnen, maar elk in kleine hoeveelheden. Bikavér zullen we altijd blijven maken, want dat is een wijn die bij Eger hoort. Daarnaast experimenteren we veel, vooral met vroegrijpende druivenrassen. Eger is een van de koelste wijnregio’s. Het klimaat en de bodem zijn vergelijkbaar met de Bourgogne en de Noord-Rhône.”

Vanwege het Bourgondische klimaat is pinot noir een van de troeven waar wijnhuis Gál op inzet als het gaat om prestigewijnen. Tibor Gál senior was een beroemd internationaal wijnconsulent. Hij overleed drie jaar geleden bij een verkeersongeval in Zuid-Afrika. Tibor: “Mijn vader was de eerste die in Hongarije pinot noir aanplantte. Hij zei: als we een goede pinot noir kunnen maken, dan respecteren ze ons, dan weten ze wat Hongarije waard is. Hij zei ook altijd: je moet de wijn eerst verkopen, daarna kun je hem gaan maken.”

Tibor laat ons Leányka, Egri Bikavér, Chardonnay, Gewurztraminer, Syrah en Pinot Noir proeven, waaronder de wijn ‘Titi’, zo genoemd omdat het de eerste Pinot Noir is die de jonge wijnmaker (hij studeert nog in Budapest) zelf heeft gemaakt. Eerlijk is eerlijk: de Pinot Noir is indrukwekkend. Met Chardonnay won het wijnbedrijf tien jaar geleden al een medaille in de Bourgogne. Ik voorspel dat de Pinot Noir in de nabije toekomst eveneens internationale erkenning krijgt. “Moeten we doorgaan met Pinot Noir?”, vroeg Tibor. “Ja!” riepen wij in koor.

***

Adressen

Wines of Hungary, www.winesofhungary.com

Tibor Gál, www.galtibor.com

Gróf Degenfeld, www.grofdegenfeld.com, importeur Lekkers uit Hongarije

Disznókö, www.disznoko.hu, importeur Jean Arnaud Wijncom

Jásdi Pince, www.jasdipince.hu

Kreinbacher Birtok, www.kreinbacher.hu, importeur Wijnhandel Miranda Beems

Informeer voor de verkrijgbaarheid van deze en andere Hongaarse wijnen bij Mercury International Wijnkopers, www.hungarianwines.nl.

Lekker eten en goede wijn in Eger: Imola Restaurant.

Lekker eten en goede wijn in Budapest: Restaurant & Café Apetito, www.apetito.hu

***

• Wijngaardareaal: 69.000 ha
• Jaarproductie: 3,5 milj0en hl
• 12.000 wijnbedrijven
• 70% witte, 30% rode wijn, waaronder klein percentage rosé
• Thuismarkt: 3 miljoen hl per jaar, consumptie 30 liter per capita
• Thuismarkt: 70% supermarkt, 10% speciaalzaak, 30% horeca, 10% rechtstreeks
• Export: 684.000 hl (2007), waarde 65,5 miljoen euro
• Export: gemiddelde prijs per liter € 0,96 (2007), 11% meer dan in 2006
• Belangrijkste exportlanden: Duitsland, Tsjechië, UK, Rusland
• Import: 257.000 hl (2007), 42% meer dan in 2006, waarde 19,9 miljoen euro
• Import: gemiddelde prijs per liter € 0,77 (2007)
• Importlanden: Italië, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en in toenemende mate de nieuwe wereld